افسانه های آذربایجان ( به زبان ترکی ) / خوی ناغیل لاری : کوپه خانین ناغیلی / علیرضا ذیحق

   علیرضا ذیحق

بیر گون وارایدی بیر گون یـوْخ ایدی. گون‎لرین بیر گونی بیر کوپه وار ایدی. بو کوپه بیر گون سحر دورور آیاغا، دوشور یـوْلا. گئدیر دوْشاب اوْغورلوغونا. آز گئدیر چوخ گئدیر آزدان چوخدان یـول گئدیر تا کی، بیر عقرب اوْنا توْش گلیر. عقرب دئـییر: «هارا بئله یـول دؤیـورسن آی کوپه؟»

    علیرضا ذیحق

بیر گون وارایدی بیر گون یـوْخ ایدی. گون‎لرین بیر گونی بیر کوپه وار ایدی. بو کوپه بیر گون سحر دورور آیاغا، دوشور یـوْلا. گئدیر دوْشاب اوْغورلوغونا. آز گئدیر چوخ گئدیر آزدان چوخدان یـول گئدیر تا کی، بیر عقرب اوْنا توْش گلیر. عقرب دئـییر: «هارا بئله یـول دؤیـورسن آی کوپه؟»

کوپه دئـیـیر: «زهر-ی مار کوپه، درد کوپه نییه دئـییرسن کوپه, تئز دیء گینه ‌خان کوپه!»

عقرب دئـییر: «هارا گئدیرسن خان‌کوپه؟»

کوپه دئـیـیر: «گئدیره‌م دوْشاب اوْغورلوغونا.»

عقرب دئـییر: «منی ده اؤزونه یـولداش ائله‌رسن؟»

کوپه «اوْلسون» دئـییر و دوشورلر یـوْلا. آز گئدیرلر چوخ گئدیرلر بیر چووالدوزا راست گلیرلر. چووالدوز دئـییر: «هارا بئله آیاق باسیرسان آی کوپه؟»

کوپه دئـییر: «دیلین لال اوْلسون گؤزون کوْر اوْلسون نییه دئـییرسن کوپه, تئز دیءگینه ‌جان کوپه, بیغی بورما خان ‌کوپه!»

چووالدوز کی، اوْ تهر دئـییب و جاواب ائشیدیر، اوْنلارلا یـوْلداش اوْلوب و بیرلیکده یـولا دوشورلر. یـوْل اوستونده چوْخ‎لارینا توش گلسه‌لر ده آنجاق بیر قارقا و توْیـوغو دا اؤزلرینه یـوْلداش ائدیرلر و هامی بیرلیکده گئدیرلر اوْ ائـوه ‌کی، قرار ایدی دوْشاب اوْغورلاسین‌لار.

گئجه‌دن بیر آز کئچمیشدی و ائـو اهلی یوخودا ایدیلر. ائـوه گیرنده قاپی‌نین آغزینداکی کسک اوْنلارین نه‌ اوچون گلدیک‎لرینی آنلایـیب و کوپه‌یه دئدی: «منیم ده پایـیمی اوْنوتمایـین!»

ائـوه ‌کی گیردیلر کوپه هره‌دن بیر ایش ایسته‌دی. توْیـوغا دئدی :«سن گئت گیر اوْجاقدا گیزلن» عقرب‌دن‌ ده چاخماق داشی‌نین دیبینده اوْلماغی ایسته‌دی و چووالدوزو ‌دا کیبریت قوتوسوندا گیزلتدی. قارقایا دئدی: «سن ‌ده پنجره‌نین قاباغینداکی آغاجا قوْن.»

کوپه ‌ده اؤزونو لام-‎لام وئریر دوْشاب خومونون آغزینا و قارنینی قورتاقورت دوْشاب‎نان دوْلدورور. اوْنون قورتاقورت سسیندن ائـو صاحیبی یوخودان دیکسینیر و آروادینا دئـییر: «آی آرواد دور کی، اوْغرو گلیب!»

آرواد یوخولو- یوخولو دئـییر: «باشینا هاوا گلمه‌سین آی کیشی. باشینی آت یـئره یات آی کیشی. اوْغرو نه قاییریر بوردا آخی؟!»

بیر آز سوْنرا آرواد اؤزؤ ‌ده سس‎دن آییلیب کیشی‎یه دئدی: «دور آیاغا آی کیشی! سن دئـیه‌ن کیمی ائله‌ بیل اوْغرو گلیب.»

کیشی دئدی: «یات آرواد باشینا هاوا گلمه‌سین. اوْغرو هاردایدی آخی؟!»

آرواد آمما آیاغا قالخدی و باشینی پنجره‌دن ائشییه اوزاتدی. قارقا کی، اوْنو گؤردو داها آمان وئرمه‌دی. قوندو اوْنون باشینا و باشلادی دیمدیک‌له‌مه‌یه. آرواد قوْرخوب چیغیردی و قاچدی کی، کیبریتی گؤتوروب چیراغی یاندیرسین کی، چووالدوز باتدی الینه. آرواد قیشقیریبان کیبریت قوتوسونو آتدی یـئره و قاچدی کی، چاخماق داشینی اله کئچیرده ‌کی، عقرب ماجال وئرمیر و اوْنون الینی سانجیر. آرواد: «ائی وای! ائی وای!» دئـیه- دئـیه قاچیر اوْجاقدان اوْد گؤتوره ‌کی، بیردن بیره توْیـوق قوْل قاناد آچیب و اوْجاغین کول‎لرینی سپه‌له‎ییب دوْلدورور آروادین گؤزونه. کوپه‌ ده بو آنلاردا ایشینی گؤروب و قارنی دوْلو دوْشاب، ائله دیغیرلانا- دیغیرلانا ایسته‌ییر تر-تله‌سیک قاپی‌دان ائشییه چیخا کی، قاپی‌نین آغزینداکی کسک یـوْلو کسیر و دئـییر: «وئر بیزیم پایی». کوپه دئـییر : «هله ایندی پیس واخت‌دی. قوْی گئدیم، قالسین سوْرایا، ائـو صاحیبی ایندی‎دیر کی، یـئتیره». کسک بو سؤزدن ناراحات اوْلوب یـئریندن قالخیر برک‌دن اؤزونو کوپه‌یه چیرپیر. کوپه پول- پول اوْلوب، دوْشاب‌لار یـئره جالانیر...