heydər taheri çorsi / farscadan tırcumə edəni : Ağçayli / Naxçivan gəlinı əlirza zihəq in unudulmaz romanı

 heydər taheri çorsi

farscadan tırcumə edəni : Ağçayli

Naxçivan gəlinı

əlirza zihəq in unudulmaz romanı

   heydər taheri çorsi

farscadan tırcumə edəni : Ağçayli

Naxçivan gəlinı

əlirza zihəq in unudulmaz romanı

nsxçıvan gəlini ,  zihəqin başqa əsərlərinin çoxu kimi azərbaycanın folkloru,  kültürü və   ənənələrilə bağlı olaraq rəvan bir nəsr ilə yazilıbdır. Hadisələr və üz verən macəralar maraqlı və çəkıcı xatırələr kimi  birinci şəxs dil ilə rəvayət olaraq  oxucunu maraqla romanın sonuna qədər özulə ayaqlaşdırır.

Roman ın ravisi və qəhrəmanı jəvad dır kə sovetlər devlətı dağıldıqdan sonra və azərbaycan cümhüriyyəti istiqlalına çalişarkən anasinin ıstəyi uzrə  xalasənı tapmaq uçun ki ekiz doğulmuşdular, naxçıvana sarı yola düşür. Niyəki xalası  pişevərinin qurduğu demokrat  firqəsinin pəhləvi sulaləsinin basqını və istalin in xiyanəti əsasında və habelə ikinci dünaya savaşinin keşməkeşli günlərindən yaranan siyasi oyunlar səbəbindən darmadağın olur və güney azərbaycada qan bayrami yaşanarkən və o tut ha tut devrəsində iki bacı arasında, ayrılıq duşur. Bir bacı ayiləsı lə bilikdə təbriz dən  araz in o tayına qaçaq düşürur  və sovet azərbaycanda bir mühacir yaşamı surumək məcburiiyyətində qalırlar .

  Roman cəvadın culfa körpusun dəın keçərək başlanır və macəraların çoxu naxçıvan şəhərində və qalanıda təbriz, xoy tehran, bakı və istanbul da ittifaq düşüri.

: Bu cəzzab roman neçə cəhət dən diqqətə layiqdir

Tarixi baxımindan :

 əski və əsirlərdn miras qalan bəna və tikintilərdən ad aparmaq və gahdan onları bir araşdırıcı kimi izah etmək.

Siyasi baxımindan:

Azərbaycanın istiqtlal məsələrinə işarə və iran,  azərbaycan, turkiyə siyasətlərinə və yaşanan  çətinliklərə çeşidli baxişlar.

Coğrafiya baxımindan:

İran və azərbaycan cumhuriyyəti ölkələrinə və xüsüsən araz çayı və səhənd dağına  işarə  ki çoxlu istəarəli gizli və sırlı mənalarla anlaşılır ki azərbaycan kültüründə mənəvi köklərı vardır.

İctimai və kültürel baxımindan:

Bu roman İctimai və kültürel cəhətlərindən  daha guclu ola bilərdi ancaq yazıçı sansor və bir para siyasi  problemlərə görə  çox məsələləri açıq aydın anlatatsada bəzi məsələridə örtülü  anladır.

Başqa bir ibarətlə  bəzilərini  mustəqım bəzilərinidə o bunun dililə bildirir. Məsələn  Öz təəssuratini Aşıq əslan in saz və sözunə açıqlamaq və onun qəfə xanası ki xoy şəhəri nin əski və səfəviyyə devrindən qalan bazarın ağzındaydi və onun  evindən söz açmaq .habelə naxçıvandaki koroğlu heykəlindən, momene xatun abidəsindən, hoseyncavidin məqbərəsindən , əshabi kəhf ğarından  və neçə- neçə belənki materyallardan danışmaq.gahdanda yazıçı azərbaycan mədəniyyətində əsas rollari olan insanların adlarını azca hərfləri oyan buyan eləməklə dəyişiri və beləliklə taxma adlar köməylə muasir sənətkar və kültür adamlarının həyat macəralarından isə söz açir.

Bu söz çox deyilər ki yazıçılar öz şəxsi yaşayışlarini hekayə və romanlarının şəxsiyyətləri arasında paylaşar və zihəq isə öz həyatını bu romanda təksir edir . əlbəttə demək ki zihəq bu əsərdə azərbaycanin dilinə, ənənələrinə, varlıqına və yaşadığı  və boy atdıqı topluma onəm verir və neçə şəhərin görkəmlrini xəyal və sınət guculə təsvirə çəkir.

Naxçivan gəlini romani romantism və realismlə hörulən bir əsərdir.ondan həm bir sənədli film çəkmək olar həmdə bədii bir kino əsəri.

Antoloji nəzərindən bu romanin böyuk hissəsi bir cürə insanşiaslıq la əlaqəlidir.özəlliklə təhlil və analiz etdiyi toplumların ictimai, siyasi və iqtisadi vəziyyətləri. Zihəq edə bilib iran, azərbaycan və türkiyə şəhərlərini dəqiq və dərin  baxışlarla təsvirə çəkə. Yazıçı edə bilir hər ölkədən söz açdiqda oraların görkəmləri  və zahirləri altında keçən iyrənc, cansıxıcı  həyatdan isə söz açai. Hətta sənətkarların şəxsiyyət ləri və acı yaşamlari hekayə dililə bəyan ediliri.

Bu oxumali romanda 30 karekter canlanıb macəraları gərçəkləşdirərək yazıçı ilk eşqi mojqan,i romanın sonunacan yaddaşinda daşıyir.

Bu roman tənqıdçilərin  baxışını özünə cəlb edərək iranda ən çox oxunan və iran türkləri arasına alqışlanan  bir əsərdir .

İki ekiz bacı  bu romanda bir birlərini  araz Çayının körpüsü uzrə görub qucaqlaşarkən sanki iki parçalanmış bir ürəyin olub vahid təmsili yaranır.

Cəvad ki romanın ravisidir naxçıvana  gedərək ada adli bir azərbaycanlı qız la tanışıb zamanla böyuk bir eşq yaşayırlar. Sonra nışanlanib bir surə ayrılıq dan sonra evlənmək  qərarına gəlib istanbül dan xoya gəlirlər amma təəssüflə Xoya gəlməkləri  cavad in anasının ölumulə  musadif olur və roman həzin ləhzələrlə sona yetir . bu bədii əsər azərbaycan tarixinin  bir əsirdə həmişəyaşar  bədii cilvəsi deməkdir.