یادداشتی به زبان ترکی در سوگ شاعر ، نویسنده ، مترجم و ژورنالیست آذربایجانی حسن ریاضی ( ح. ایلدیریم ) / علیرضا ذیحق

 

علیرضا ذیحق

آذربایجان دیل و ادبیاتی نین سؤنمز ایشیقی

حسن ریاضی نین ائرکن ایتگی سی اوچون

حسن ریاضی حیات لا ویداع لاشارکن یاشارلیقا ساری آددیملادی . او بؤیوک اینسان کی آدام سسینی و نَفَسینی دویدوقدا ، اینسانلیقا حورمتی آرتیردی . شعرلری و یازی لاری دوشونجه و دویغو ایله دولغون ایدی و باش یازارلیقی ایله  چیخان" آذری " درگی سی نین دَیَری ساوالانین زیروه سین دن ده اوجا ایدی . اونون اثرلری بیر میراث دیر کی گله جک نسیل لره هدیه قالاراق ، چاغداش لیغی میزدا ایسه دؤنه – دؤنه اوخونوب ادبیات سئوه رلریمیزین آلقیشینی قازانمیش دیر . فارسجا و تورکجه یازی لاری بیر یانار مشعل کیمی ظولمت لری ایشیقلاندیریب  اینسانلاری آیدین لیغا قاووشدوروردی . بو نهنگ اینسان ائرکن حیاتی ترک ائتسه ده دیل و ادبیاتیمیز دوردوقجا ، اودا یاشایاجاقدیر . اونون تلاش لاری او قَدَر اوستون دَیَره مالیک دیر کی اونلاری محک داشینا وورماق بو تئزلیک له مومکون دئییل .یازدیقی قیزیل صحیفه لرین عیارینی اؤلچمک اوچون هله چوخ زامانلار لازیم دیر . ایندیجه تکجه بیر جواهیر کیمی گؤرونورلر و چوخ تدقیق لر و آراشدیرمالار لازیم دی تا بو زنگین معدنین قییمه تینه ، ادبیات خادیم لریمیز اَل تاپالار . بیر گون اولاجاق کی اونون باش یازارلیقی لا یاییلان " آذری " درگی سی  " ملا نصرالدین " قَزِتی کیمی سطیر – سطیر اَرزیش تاپاجاق دیر . بو درگی یوزلرجه موعاصیر شاعیر و یازیچیلاریمیزین اثرلرینی درج ائده رک آذربایجان ادبیاتی نین دیرچه لمه سینده اساس رول اویناییب دیر. خصوصن دونیالارینی دَییشیب و دَییشمه میش ادبیات و اینجه صنعت وورغونلاری نین حاققیندا هر نومره اؤزه ل صایفالار لا  و اونلارین رسمینی درگی نین اوز قاپاغیندا گتیرمک له ، دونیا لار قَدَر گؤزه ل لی یی و هونَری ، چاغداش نسیله یئتیرمه یه جاندان چابا گؤستریب دیر .  حسن ریاضی اونودولماز بیر دوشونجه  و یولون صاحیبی ایدی کی اوندان اؤنجه صمد بهرنگی و غلامحسین ساعدی او داشلی قوملی یوللاردا آددیملایاراق بودا اونلارین دوامچی سی اولموشدور . یادیمنان چیخماییب او گونلر کی حکیم اولاراق ، چانتا دولو داوا درمان لا اوزاق کندلره یول دؤیوب سرطانی اولان مریض لرین تداوی سینه چالیشیب دیر . خسته لره اومود قایناغی اولوب  خسته صاحیب لرینه یاردیمی کئچیب دیر . بو موضوعاکئچمیره م و گؤزوم له گؤردویوم بو تَهَر ایش لریندن  بیر به بیرسؤز آچمیرام . من اونون یارادیجیلیقینا داییر دانیشیرام و بوتون وارلیقیم لا اَمینه م کی او ساغا سولا و ایفراطی حیس لره قاتیلمادان ، تکجه اینسانلیقین آجی و دؤزولمز ِیؤن لرینه دیقّت یئتیریب ائل اوبانین سعادتی اوچون قلم چالیب دیر . آنا دیلیمیزین چیچک لن مه سی اوچون  جانلا و باشلا خیدمت ائده رک مالیندان دا اسیرگه مه ییب دیر . یوخوسوز گئجه لری بو یولدا آز اولمایاراق آذری درگی سینی یایماق اوچون بوتون چتین لیک لره قاتلانیب آمما یئنیلمه ییب دیر . منجه آذری درگی سی نین مضمون چئشیدلی یی چوخ اوستون دورو هر بیر ضیالی اونون صایفالارینی ورق لرکن ، حسن ریاضی یه یاغدیران آلقیش لاری هئچ واخت کسیلمه یه جک دیر . اونوتمایاق کی بو درگی نین یولونا واؤزه ل لیک له آدی نین  " آذری " اولدوغو اوچون داش آتانلار چوخ اولسالاردا بو ای ییت و آیدین اینسان سارسیلمادان یولونا دوام ائدیب دیر .

 حسن ریاضی نی و اونون زنگین یارادیجلیقینی  بیز هله سورالار تانی یاجاییق . نییه کی بو ائل اوبانین آداما سانجی وئره ن رسمی دیر کی تا بیر صنعتکار دیری دیر سانکی هئچ ووجودو یوخدور . دوزگون و حق اولمادان مین لر تؤهمت و ایفتیرایا اوغرایار وبعضی قیسقانج اینسانلار اونو سایمامازلیق لا سانکی اونلارا میدال وئره جک لر . او ایندی بیزی ترک ائدیب گئتسه ده ، نه قویدوغو ایزلر اونودولاجاق ونه آدی له یادی حافیظه لردن سیلی نه جک . یئری وار بو آرادا رحمتلی بهزاد بهزادی نی ده یادا سالاق کی "آذری" تک  قویدوغوبیر تمل درگی له ، و اونون باش یازارلیقی نی دوقتور حسن ریاضی یه وئرمک له تورک دونیاسینی وهابئله فارسجا بیله ن لری بو نازنین اینسانین یئته نک لری له داها آرتیق تانیش ائتدی . بیز بیر یولداش ایتیردیک آمما دوشونجه دونیاسی اینسان کیمی اینسان . گونش بو توپراقدا باتیب چیخسادا اونون اثرلری سؤنمز بیر ایشیق تک دونیانی  هم مه شه آیدین لاداجاق دیر . او حیاتین قفسین سیندیریب کؤچسه ده منه رحمتلی دوستوم خوی لو عاشیق اصلان ین بو اینجه معنالی سؤزو نو خاطیرلادیر کی " گول اولاسان بولبول اولاسان قفس ده اولمایاسان ." نغمه لر صاحیبی اولان بو اینسان دا اؤز گئتمه سی له گؤرونمز آمما  توپلوم  دا آدامی سیخان و سارسیدان قارانلیق قفس لردن ده قورتولوب دی . حسن ریاضی(1400- 1337) چوخ اثرلرینی " ح ایلدیریم " ایمضاسی یاییردی و آذری درگی سی 1382. نجی ایلدن چیخاراق بو ایله جان کی 1400.نجی ایلدیر آخسامادان آردیجیل اولاراق یاییلیب دیر . حسن ریاضی دئمیشکن : " هونر یاشاییشین گرچک آیناسیدیر و صنعتکارین ایجتیماعی باخیشی هرزاد دان اؤنملی دیر ." بو اوزدن ایسه حسن ریاضی نین دوشونجه لری هر عصرده ایلدیریم کیمی شاخاراق اینسانلیقین زامانلا آخیشان حقیقت لرینه جان وئره جک دیر .

3/6/ 1400- خوی