مقاله ای به زبان ترکی / نقد و بررسی شعرهای حمیده رئیس زاده ( سحر ) / سحرین ماوی لری / علیرضا ذیحق

علیرضا ذیحق

سحر" ین " ماویلر"ی

ادبی تنقید

" ح.ر . سحر " ین  " ماویلر" آدلی شعر مجموعه سی نین 65- نجی ایلده یاییلما خبری ، اولدوز کیمی نه قَدَر سس سیز آخسادا او قَدَر آرتیق پارلادی و آذربایجان ادبیات سماسیندا یئنی بیر آیدین لیق و جانلانما یا چئوریلدی.

  علیرضا ذیحق

" سحر" ین " ماویلر"ی

ادبی تنقید

" ح.ر . سحر " ین  " ماویلر" آدلی شعر مجموعه سی نین 65- نجی ایلده یاییلما خبری ، اولدوز کیمی نه قَدَر سس سیز آخسادا او قَدَر آرتیق پارلادی و آذربایجان ادبیات سماسیندا یئنی بیر آیدین لیق و جانلانما یا چئوریلدی.

فیکیرده و دویغو دا تام بیر دَییشیک لیک ، باجاریقلی تکنیک و فورم ، گؤزل ، جانلی و الوان تصویر لر ، اونون صنعت و یارادیجیلقی نین گؤزه چارپان ایلک خصوصیت لریندن اولاراق ، بیز بوشعر لرین آردیندا دوشونجه لی ، آییق ، درین ایلهام لی و اینجه دویغولو بیر قادین شخصیتی ایله ده تانیش اولوروق.  بو قادین لیغین سرین و گئنیش کؤلگه سی ، تکجه اونون جسارتلی لیریکا سیندا یوخ ، بلکه باشقا جهت لی شعر لرینده ایسه اؤز اُبرازینی یئر به یئر تمثیل ، تشبیه و استعاره شکلینده بیلدیریر.

" ماوی گؤیلر چارشابلارین آچان زامان " ، " دریالار اوسکویه دولمایان کیمی " ، " آغزیمدا کی ساققیز سئوینجیم " ، " قان رنگین گؤستر مز دونومو گئییم " ،" قاشی دوشموش اوزو گومو " و داها آیری میصراعلاردا گلن بئله نکی تشبیه لر ، تکجه قادین احساساتیندان  چاغلانا بیله ن ادبی بدیعی تصویر لر اولا بیله رلر . ایجتیماعی موناسیبت لره یاناشماق ، دؤورون موعاصیر طلب  و چتین لیک لرینه توخونماق و آچیق گیزلین درد لری دویوب قانماق ، بیلیک و آییق لیق دان آسیلی اولماق لا برابر ،او نیسگیل و درد لری ادبی – بدیعی بیر شکیلده جسارتله یازیب بیان ائتمک ، صنعتکارین داها آرتیق بیر وظیفه سینه چئوریلمه لیدی و " سحر " ین پوئز یاسی  حتتا او آنلاردا کی شاعیر ، حیاتی نین لاپ خصوصی و محرمانه جهت لریندن سؤز آچیر بو آغیر و چتین ایجتیماعی وظیفه یه صادیق قالاراق ، اومود وئریجی بیر واقیف لیک له اوخوجو ایله یانا شیر :

سارسیلماز داغلارین ذیروه سین دئدیم ،

دیزلریم یورولوب بوکولن زامان .

لحظه لر اوستونه

گئجه لر بویو

ظولمت قارقیش کیمی تؤکولن زامان:

صاباحین، گونشین جلوه سین دئدیم.

سئوگینین گؤروشه گلمه سین گرک

هاچاناجان دئمک؟

هاچانا قدر؟

بو آییق سالماق لیق و خلقین مینلرجه آدسیز ، سوسموش و گیزلی کدر و غم لریندن حزین – حزین سؤز آچماق نهایتده اوجا بیر فریاده دؤنور:

سارلدی غصه دن اوزلر ، آغاردی یول دؤین گؤزلر

نه لازیمدیر حزین سؤزلر ، " سحر " فریاد اولان یئرده

بو اَل ده ائدیلمیش واقیف لیک دیر کی آزاد ائدیجی دینامیزم لره جان و گوج وئریر و " کؤرپه اَللرین بارماقلاریندا ، قان قورویاندا " و اونداکی " ماویلرقارالیر دان اوزاقلاشیر" " آد آرزوسون سینه سیندن کؤهنه نیشان کیمین درن ، عشقی قبله ائده ن ایگیت ، گونش یولون گئده ن ایگیت " لر بسله نیر لر .صنعتکارین موعاصیر لیگی و دؤوره اویغون اولان بیر دیلی مهارتله بدیعی یارادیجیلیقیندا  ایشه آپاردیقی ، اونون لیریکاسینا داها دَیَر لی بیر گؤزه ل لیک و یئنی لیک وئریر.

... پولاد تک اراده ،

بیر شوشه گولاب کیمی ساده انسان

دیله ییرم .

پاساژ قاباغیندان ، پاساژ قاباغینا چاتماق،

ساوالان دایانا جاقلی یاشا ماق،

 چتین یولا یولداش دیله ییرم.

چتین یولا

یولداش ...

" زامان یو کو کوره گیمده " دئییب " صاباحین یولو هارداندی ؟ " سوران شاعیرین " پاساژ " کیمی بئله نکی اُبراز لاری ایشه آپارماقی ، هئچ ده تصا دفی دئییل بلکه بونلار بوتونلوک له ، موعاصیر طلب لری دویوب قانماق دان ایره لی گلن  بیر آغیر ضرورتین  نیشانی کیمی قییمت لن مه لی دیر لر . ایجتیماعی سمبو لیزمین تأثیر گوجو و آرادا سیرا دا گؤرونن سوررئالیزمین ایری و قانلی دامار لاری ، ماویلر مجموعه سینی داها زنگین له دیر .  نئجه دییه ر لر شاعیرین یارادیجیلیق دونیاسیندا اَن سیرلی ، تعجبلی و دهشتلی اولان ایشلر و اتفاق لار ، ائله بیر عادی و حقیقی سایاقدا جیلوه له نیر لر کی بو آرادا تکجه شاعیر ایلهامی و ایلهاما باغلی لیق دیر کی او اَل چاتماز و سِحیرلی دونیا لارین " زامان توزونا " بورونموش قاپی لارین بیزیم اوزوموزه آچیری :

گئجه دیر...

باخیرام آی باجاسیندان

باشقا بیر ماوی گؤیه

اوردا دا وار ائله بیل :

گئجه یوردو ن قانا دؤنموش دنیزیندن

نئچه بیر غملی بولود ،

چنلی داغ ،

قانلی سؤیود .

گئجه دیر ...

باخیرام آی باجا سیندان

باشقا بیر ماوی گؤیه

سربست  شعر لرده ریتمیک بیر وزن و کلامین موسیقیایی ظرفیت لریندن باجاردیقجا بهره لن مک ، تکنیک و فورما جهتیندن " سحر " ین شعرینی داها اوستون بیر سویه یه قالدیریر:

یاخینلاشیر

 یاواش یاواش

یانار داغا یاناشماقیم ،

یاناشماغین ،

یاناشماقلار .

" سارالان گولو ، بیچیلن دیلی " و " قفس آدلی لانه نی نئیلیرم " سؤیله ین شاعیر " یئنی غربته قووشوم گئدیم " دئسه ده غربت پنجه سینده ده وارلیقین بوغولان گؤرور . آخی شاعیر دئمیشکن گئجه دیر و بو گئجه ده " شیرینلر آجی دیر ، هرنه وار غریب / لحظه لر لاپ اوزون / دیلک لر سورگون / اولدوزلار اوزونه چئویریب بؤرکون ..." آمما نه غم کی ظلمت دن زارا گلن و اوره گینی کدر اوزه ن شاعیر  صاباحا اینانیری ، اؤزوده بؤیوک بیر ایناملا :

تک قالیب ظلمت اَلینده ، باغیریب سوسما " سحر"

چکلر جهد ائله سک آیری مداره گئجه لر

15/5/67- تهران

--------------------------------------------------

·        ماویلر / حمیده رئیس زاده ( ح.ر. سحر ) / بیرینجی چاپ 1365/ انتشارات فرزانه / تیراژ 500نوسخه